ANGULO AGUIRRE, LUIS / CHIRINOS ARMAS, DANIEL
1. CONOCER EL ORDENADOR 17
1.1 El ordenador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2 Hardware . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1.2.1 CPU o Unidad Central de Proceso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.2.2 Periféricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.3 Ordenadors portátiles (laptop, notebook, netbook y tablet) . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.4 Ergonomía básica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
1.4.1 Visión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
1.4.2 Cuello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1.4.3 Hombros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1.4.4 Espalda y piernas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.4.5 Las manos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2. INTERNET 37
2.1 Evolución de internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.2 internet como recurso didáctico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2.2.1 Búsqueda de información . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.2.2 Comunicación global . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.2.3 La web 2.0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.2.4 Servicios compartidos de multimedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.2.5 Redes sociales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.2.6 Plataformas virtuales de aprendizaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.3 Términos usados en internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2.3.1 Dominio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2.3.2 Dirección web (URL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
2.3.3 Navegadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
2.3.4 Opciones de los navegadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
2.4 Navegar con Google Chrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4.1 Botón del menú de Google Chrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4.2 Marcadores en Chrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4.3 Historial de Chrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
2.4.4 Página de inicio de Chrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
2.4.5 Ventanas emergentes de Chrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
2.5 Navegar con Mozilla Firefox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2.5.1 Botón del menú de Mozilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2.5.2 Marcadores de Mozilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
2.5.3 Historial de Mozilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2.5.4 Página de inicio de Mozilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2.5.5 Ventanas emergentes de Mozilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3. BÚSQUEDA Y CLASIFICACIÓN DE LA INFORMACIÓN 61
3.1 La búsqueda de información en internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3.2 Búsqueda en Google . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.3 Elementos de una página de búsqueda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
3.3.1 Paginación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
3.3.2 Anuncios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
3.3.3 Preferencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
3.3.4 Búsquedas relacionadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
3.4 Herramientas de búsqueda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3.4.1 Todo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3.4.2 Imágenes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
3.4.3 Maps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
3.4.4 Vídeos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
3.4.5 Noticias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
3.4.6 Libros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
3.5 Búsqueda avanzada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3.6 Trucos para buscar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
3.7 Evaluación y selección de la información . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3.8 Cómo detectar el plagio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
4. CORREO ELECTRÓNICO 77
4.1 El correo electrónico como recurso didáctico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.2 Crear una cuenta de correo en Gmail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4.3 Uso del correo electrónico de Gmail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
4.3.1 Enviar correo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
4.3.2 Abrir y responder correos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
4.3.3 Adjuntar archivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
4.4 Contactos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
4.4.1 Crear contactos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
4.4.2 Organizar los contactos con etiquetas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
4.5 Organizar el correo en Gmail mediante etiquetas y categorías . . . . . . . . . . . . . . 90
4.5.1 Etiquetas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
4.5.2 Categorías . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
4.6 Spam: correo no deseado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
5. HERRAMIENTAS DE COMUNICACIÓN Y COLABORACIÓN 97
5.1 Blogs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
5.1.1 Plataformas para publicar un blog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.1.2 Uso de Blogger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.1.3 Uso de WordPress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
5.2 Wikis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
5.2.1 Plataformas para crear wikis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
5.2.2 Crear una cuenta en Wikispaces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
5.3 Skype . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
5.3.1 Instalación de Skype . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
5.3.2 Posibilidades educativas de Skype . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
5.3.3 Llamadas y videollamadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
6. REDES SOCIALES 121
6.1 Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
6.1.1 ¿Qué es Facebook? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
6.1.2 Crear una cuenta de Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
6.1.3 Página inicial de Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
6.1.4 Configurar su cuenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
6.1.5 Crear un grupo en Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
6.1.6 Crear una página en Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
6.2 Twitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
6.2.1 ¿Qué es Twitter? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
6.2.2 ¿Cómo crear una cuenta en Twitter? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
6.2.3 ¡Sígueme! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
6.2.4 Crear listas en Twitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
7. INFORMÁTICA EN LA NUBE 139
7.1 ¿Qué es la informática en la nube? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
7.2 Ventajas y desventajas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
7.3 La nube de Microsoft: OneDrive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
7.3.1 ¿Qué es OneDrive? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
7.3.2 Acceso a OneDrive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
7.3.3 Operaciones básicas en OneDrive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
7.3.4 Acciones sobre un archivo o carpeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
7.3.5 Guardar archivos en OneDrive desde MS Office . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
7.4 La nube de Google: Google Drive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
7.4.1 ¿Qué es Google Drive? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
7.4.2 Acceso a Google Drive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
7.4.3 Operaciones básicas en Google Drive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
7.4.4 Crear formularios con Google Drive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
7.5 Sincronizar archivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
8. PUBLICACIÓN DE CONTENIDOS MULTIMEDIA 159
8.1 Repositorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
8.1.1 Repositorios de vídeos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
8.1.2 Repositorios para publicación de documentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
8.2 YouTube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
8.2.1 ¿Qué es YouTube? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
8.2.2 ¿Cómo publicar en YouTube? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
8.2.3 Crear listas de reproducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
8.3 SlideShare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
8.3.1 Crear una cuenta en SlideShare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
9. RECURSOS EDUCATIVOS 175
9.1 Hot Potatoes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
9.1.1 Emparejamiento con JMatch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
9.1.2 Rellenar huecos con JCloze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
9.1.3 Ordenar frases con JMix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
9.1.4 Crucigramas con JCross . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
9.1.5 Cuestionarios con JQuiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
9.2 Ardora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
9.2.1 Actividades que se pueden realizar con Ardora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
9.2.2 Procedimiento para realizar una actividad en Ardora . . . . . . . . . . . . . . . . 194
9.2.3 Configuración inicial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
9.2.4 Crear un panel gráfico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
9.2.5 Crear un test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
10. PROGRAMAS UTILITARIOS 201
10.1 Lectura y edición de documentos PDF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
10.1.1 Ventajas de los archivos PDF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
10.1.2 Programas para leer y editar archivos PDF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
10.1.3 Nitro Reader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
10.2 Compresión y descompresión de archivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
10.2.1 Programas para comprimir y descomprimir archivos . . . . . . . . . . . . . . . . 206
10.2.2 Crear un archivo comprimido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
10.2.3 Extraer los datos de un archivo comprimido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
10.3 Creación de mapas conceptuales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
10.3.1 Programas para la creación de mapas conceptuales . . . . . . . . . . . . . . . . 212
10.3.2 Tipos de mapas conceptuales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
10.3.3 Crear mapas conceptuales con CMapTools . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Actividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS 223
Si quieres manejar y explotar potencialmente los recursos de las nuevas Tecnologías de la Información y Comunicación (TIC) aplicadas en el aula, este es tu libro. El objetivo primordial de este manual es el desarrollo y la práctica de los aspectos generales de la informática, los softwares educativos y el uso de Internet con fines didácticos.